Ne krye te Ortodoksve nje SHQIPTAR, intervist e Pllumb Xhufit dhen Shekullit

Në krye të ortodoksëve, një shqiptar"


Lindita Cela
19-05-2007


Pellumb Xhufi



Nënkryetari i LSI dhe historiani i njohur, Pëllumb Xhufi, reagojnë për intervistën e Kryepeshkopit Janullatos
"Nuk jam shumë i bindur, se Hirësia e tij është pranuar nga besimtarët"

Z.Xhufi, cili është komenti juaj për intervistën e Kryepeshkopit Janullatos?

Thëniet e Hirësisë së tij, janë të thella dhe si të tilla duhen lexuar me shumë vëmendje. Madje unë jam në dyshim në mund të shprehem për intervistën në tërësinë e saj, pasi kam pasur mundësinë që të bëj një lexim. Por sigurisht, që pas kësaj do i bëj një lexim më të thelluar, megjithatë duke marrë shkas nga disa stereotipe, që janë shfaqur herë pas herë në deklaratat e Kryepeshkopit, pra që përbëjnë një bindje të tij, unë mendoj që edhe mund të komentohet pozitivisht apo edhe mund të shprehen rezervat dhe kjo natyrisht varet nga momenti specifik.

Dhe cilat janë rezervat që ju keni?

Rezerva ime e parë, por që është edhe një lloj zhgënjimi, është se kam përshtypjen që Hirësia i tij, si Kryepeshkopi i Kishës Autoqefale Shqiptare, nuk ka arritur akoma të njohë shqiptarët ortodoksë, shqiptarët myslimanë apo ata katolikë. Mua më surprizon negativisht thënia e Hirësisë së tij, se shqiptarët nuk janë një komb tipik mysliman. Ndoshta ai niset nga shembulli grek, ku natyrisht kombësia dhe feja janë identifikuar, madje gjenden në Kushtetutë shprehjet e tyre. Në rastin tonë është krejt e kundërta. Një shqiptar, jo se është ose nuk është mysliman, jo se është ose nuk është katolik, apo jo se është ose nuk është ortodoks, por për arsye krejt të tjera, që janë më thelbësore dhe që kanë një karakter shumë të konsoliduar historik, që kanë të bëjnë me gjuhën, kulturën, traditën, kanë të bëjnë me zakonet me historinë e përbashkët e të tjera si këto. Kështu që, më duket se identifikimi i kombësisë në rastin e shqiptarëve, duke u nisur nga nocioni i fesë, përbën një lapsus do të thosha dhe që ndoshta do të uroja që në rastet e tjera të mos shprehet në një mënyrë të tillë, se përbën vërtetë një pasaktësi.

Unë po them se kjo deklaratë është një lapsus, për të mos thënë që është një mosdije nga ana e Hirësisë së tij. Z.Janullatos jeton në një vend që dihet se është i ndarë në disa besime fetare, por që absolutisht nuk do të thotë që përkatësia fetare e njërit grupim ndikon në përkatësinë kombëtare të tyre. Pra, kemi një rast krejt të ndryshëm nga i Greqisë. Ka gjëra të tjera pastaj, që unë gjithashtu kam rezervat e mia. Unë natyrisht mund të quhem musliman, mund të quhem ateist dhe në çdo rast mund të quhem jo ortodoks dhe kjo nuk përbën ndonjë arsye, për të më hequr të drejtën e fjalës për t'u shprehur edhe për probleme të tilla të komplikuara, siç janë ato të fesë. Por, meqenëse kam studiuar diçka edhe unë madje edhe kam shkruar, i lejoj vetes që të shprehem edhe për probleme të tilla.

Z. Xhufi, Hirësia e tij thotë se ka ardhur në krye të Kishës Autoqefale, me kërkesë të besimtarëve shqiptarë. Po kështu, ai tregon edhe arsyet pse ende është në krye të kësaj kishe. A ka ndodhur vërtetë një gjë e tillë?

Në radhë të parë, unë nuk jam shumë i bindur se Hirësia e tij është pranuar nga besimtarët, është pranuar nga Patriakana e Shenjtë e Stambollit, është pranuar nga qeveria shqiptare, që përbëjnë tre kushtet për fronëzim të një kryetari kishe. Të paktën përsa i përket qeverisë shqiptare. Madje më kujtohet mjaft mirë që në kohen e emërimit, (dhe ka qenë data 2 gusht) dhe unë nuk e harroj, se e kam ndjekur me shumë vëmendje këtë moment, Kryeministri i Shqipërisë mund të fajësohet më të drejtë që u fsheh duke u strukur si struci, u zhduk nga qarkullimi dhe nuk pati asnjë dalje publike për një emërim i cili u kontestua fuqishëm.

U kontestua nga ortodoksët shqiptarë dhe unë mbaj mend se nga regjistrimet televizive të këtyre kontestimeve, kam dalluar mjaft miq të mi që janë ortodoksë dhe që kanës protestuar. Sipas kanuneve të Kishës Ortodokse, me aq sa di unë, në rast se edhe një besimtar shprehet kundër fronëzimit të Kryepeshkopit, atëherë fronëzimi nuk quhet i rregullt. Ndërsa në rastin e Janullatosit, ka pasur mjaft ortodoksë të cilët janë shprehur kundër emërimit të tij. Nga ana tjetër, kur zoti Janullatos thotë se është thirrur nga besimtarët shqiptar, unë jam i prirë për të mos e besuar plotësisht një thënie të tillë, sepse e di se si janë emëruar historikisht mitropolitët grekë të kishës shqiptare edhe në të kaluarën. Kështu, unë mund të përmend emërimin e Mitropolitit të Durrësit, Jakovi, në fillim të shekullit 20-të, apo rreth 10 vjet më vonë, Mitropoliti i Korçës, Kurrilla, dhe mund të siguroj që ka pasur një procedurë të tërë, që ka nisur nga Ministria e Jashtme e Athinës për emërimin e tyre.

Unë nuk mund të paragjykoj dhe të them se në rastin e Hirësisë së tij, Janullatos, ka pasur një implikim të tillë, ka ndërhyrë edhe politika. Kjo mbetet për t'u sqaruar pas disa dekadash ,kur të hapen arkivat, megjithatë janë të dukshme lidhjet e hirësisë së tij me ambientet e politikës greke, kanë qenë evidente. Madje do të thosha se edhe qëndrimet e Hirësisë së tij, çuditërisht, në raste shumë delikate janë puqur me ato të politikës zyrtare të Athinës. Natyrisht, që edhe kjo nuk më lë shije të mirë sepse do të doja që Kryepeshkopi i Kishës Ortodokse Autoqefale Shqiptare të përfaqësojë besimin, interesat dhe të kujdeset për mirëqenien shpirtërore të besimtarëve ortodoksë shqiptarë, por në të njëjtën kohë të hreflektojë edhe ndjeshmërinë jashtë fetare të besimtarëve ortodoksë dhe të gjithë shqiptarëve, gjë që do ta bënte, sigurisht, sikur në krye të kishës të ishte një shqiptar, siç edhe e kërkojnë kanunet e kishës.

Cili ka qenë reagimi i shtetit shqiptar, në momentet e emërimit të Janullatosit në krye të Kishës Ortodokse Autoqefale Shqiptare?

Mua më kujtohet sez.Berisha, asokohe President, nuk ka bërë asnjë koment në momentin e fronëzimit, por që në momentin më të parë, që ka pasur një takim me të, i ka kërkuar në mënyrë eksplicite që Hirësia e tij të bëhet gati dhe të përgatisë kushtet për t'u zëvendësuar nga një kryepeshkop shqiptar. Këtë e them me siguri dhe një gjë e tillë është përsëritur edhe më vonë, saqë edhe vetë Hirësia e tij, në disa deklarata të hershme publike, jo të kohëve të fundit, ku ai ndihet më i konsoliduar në pushtetin e tij, e ka deklaruar hapur se edhe dëshira e tij do të jetë që, sa më shpjet të lërë fronin e Kryepeshkopit dhe do ta shugurojë atë fron me prelatë shqiptarë.

Më duket se kjo nuk është diçka simbolike, por ka të bëjë me historinë tonë, me ndjenjat shumë të thella të shqiptarëve, që lidhen me rolin që ka paturp kleri grek në historinë tonë, me përplasjet që ka pasur midis ortodoksëve shqiptare dhe Patriarkanës Greke dhe Klerit ortodoks grek, me tentativat për të penguar emancipimin e Kishës Ortodokse Autoqefale Shqiptare, dhe akoma me keq me implikimin e Klerit grek në aktivitete anti-shqiptare, që në kohën që kur nuk ishte krijuar shteti shqiptar, por edhe më vonë. Pra, janë gjëra të dokumentuara, të publikuara dhe të njohura për të gjithë. Madje do të thosha se këto janë të publikuara edhe nga autorë greke. Në fakt unë i jap të drejtë Hirësisë së tij, kur bën një krahasim me Kishën Katolike Shqiptare. Realisht edhe aty, vitet e fundit ka një tendencë që në postet drejtuese të zgjidhen prelatë joshqiptarë. Ky është një shqetësim që është shfaqur nga intelektualë të besimit katolik në Shqipëri, siç është Pader Zef Pëllumbi, i cili e ka shprehur këtë shqetësim edhe në gazetat e huaja, si "Uashington Post". Pra ka një realitet i cili po përgjithësohet, por që në asnjë mënyrë nuk e justifikon situatën.

Ndaj dhe ka reagime qoftë në krahun e Kishës Ortodokse, qoftë edhe në krahun e besimtarëve katolikë. Jemi krejtësisht të ndërgjegjshëm që infiltrime të tilla, ndodhsha jo me klerikë të huaj, në struktura drejtuese, ka edhe në komunitetet mysliman. Jemi të ndërgjegjshëm, që edhe atje ka pasur infiltrime interesash të dyshimta dhe për këtë, natyrisht, vetë myslimanët shqiptarë janë të ndërgjegjshëm. Madje edhe tek drejtuesit, aty ka një dialektikë shumë pozitive për të ndaluar infiltrime të tilla. Pra ky problem është i përgjithshëm, por që historia jonë është e ndryshme. Këtu është problemi. Përsa i përket klerit grek, ka ndjeshmëri të ndryshme të justifikuara historikisht dhe përsa i përket Kishës Katolike, për të cilën flet Hirësia e tij, është krejt ndryshe. Shikoni, Kisha Katolike nuk identifikohet me një komb të caktuar, të paktën në Shqipëri. Tek ne, një prift grek i cilitdo nivelit të jetë, e ka shumë të vështirë të abstragojë nga qenia e tij njëherësh edhe prift ortodoks edhe qytetar grek.

Më vjen keq ta them, por shqiptaret dinë rastet e shumta të viteve të fundit, kur bëhet propagandë e një natyre tjetër jo propagandë e natyrës fetare, në ato kisha ku ka klerikë grekë. Me Kishën Katolike është ndryshe sepse e ka ruajtur karakterin universal të saj dhe që nuk sponsorizohet financiarisht, apo qoftë moralisht dhe politikisht, nga një shtet i caktuar, siç ndodh me kishën greke dhe me klerikët grek. Ne e dimë që, gjëja e parë që bëjnë drejtuesit e qeverisë greke është se takojnë Kryepeshkopin Janullatus dhe e takojnë si kryepeshkop grek, dhe jo si kryetar i Kishës Ortodokse Autoqefale. Hirësia e tij nuk i ka shpëtuar tundimit.

Z. Xhufi, brenda Kishës Ortodokse janë shtuar zërat për largimin e Janullatosit nga drejtimi i kishës, ndërkohë që vetë në intervistën e tij, Hirësia deklaron se do punojë për të shuguruar një Kryepeshkop shqiptar. A mendoni ju, se aktualisht ka ardhur koha për largimin e tij nga posti më i lartë i Kishës Ortodokse Autoqefale Shqiptare?

Unë do të preferoja që në krye të Kishës Ortodokse shqiptare të ishte një shqiptar, sepse do ta bënte më mirë punën e tij. Ndërkohë që qenia e një kleriku të huaj, sado i ditur, sado i ndriçuar të jetë, siç është rasti i Janullatusit, mosqenia shqiptare në mënyrë automatike e largon atë, të themi, nga përshpirti shqiptar. Madje edhe ajo që unë e përmenda më sipër si lapsus, niset pikërisht nga koncepti që Hirësia e tij ka, duke u nisur nga qenia e tij si grek, duke bërë unifikimin e fesë me kombin dhe kjo është e papranueshme për ne shqiptarët. Por ka dhe deklarata të tjera, të cilat lënë vend për t'u komentuar. Dhe unë jam i bindur se këto nuk do të ndodhnin, në qoftë se do të kishim një Klerik shqiptar në krye të Kishës Ortodokse Autoqefale Shqiptare.